Waarom we moeten praten over seksuele omgang
In studentensteden gonst het van de verhalen over feestjes, nieuwe vriendschappen en het ontdekken van de liefde en de wensen en grenzen die erbij horen. Maar wat als die grenzen worden overschreden? Wat als een ongewenste ervaring in de doofpot verdwijnt of als jongeren niet weten hoe ze hierover in gesprek kunnen gaan? Stichting GELIJKSPEL wil dit veranderen door op een positieve manier de dialoog over seks en seksuele omgangsvormen mogelijk te maken.
Lotte en Marloes, beiden bestuurders van de stichting, vertellen over de oorsprong van hun initiatief. "Het begon met een gesprek op een avond met vrienden over seks in het studentenleven," vertelt Lotte. "Eerst kwamen de grappige verhalen, maar al snel volgden de minder leuke. We vroegen ons af: waarom wordt hier zo weinig over gesproken? Waarom belanden dit soort gebeurtenissen in de doofpot?" Het onderwerp greep hun aan en gezien hun studierichtingen – antropologie en publieke gezondheid en filosofie en bedrijfsethiek – wisten Lotte en Marloes dat zij hier iets aan konden doen.
Ze begonnen klein, met een workshop bij een Utrechtse studentenvereniging over omgangsvormen. Maar de vraag bleek enorm. "Steeds meer verenigingen klopten bij ons aan, ook uit andere steden," zegt Marloes. "En al snel begonnen we ons te realiseren dat de behoeften in elke stad verschillen. In Delft vroegen ze bijvoorbeeld om concrete voorbeelden, terwijl in Amsterdam de gesprekken veel meer over emoties gingen." Om lokaal beter aan te sluiten, werd een netwerk van studentenambassadeurs opgezet die workshops geven in hun eigen steden. Zo sluiten de workshops beter aan op de belevingswereld van de studenten in kwestie. Inmiddels is die bepalende avond met vrienden zes jaar geleden en is GELIJKSPEL actief in negen steden in Nederland.
Een positieve benadering van seksuele omgang
Wat GELIJKSPEL uniek maakt, is hun focus op een positieve benadering. "Veel campagnes rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag richten zich op waarschuwingen: 'pas op', 'wees voorzichtig', 'denk aan soa’s'. Dat werkt niet altijd," legt Marloes uit. "Wij willen het gesprek openbreken op een leuke, inclusieve manier die studenten zelf verantwoordelijkheid laat nemen. En laten zien dat seks – en alles wat daarbij komt kijken – heel leuk kan zijn "
Tijdens de workshops worden verschillende scenario’s besproken en worden studenten uitgedaagd te kijken naar hun eigen rol in het seksuele spel. "Hoe check je elkaars wensen en grenzen? Hoe creëer je een veilige en leuke seksuele omgangscultuur? En hoe sta je voor iemand klaar als omstander?" Lotte benadrukt: "Het gaat niet alleen om voorkomen dat het misgaat, maar ook om het creëren van een prettige, respectvolle cultuur. Seks kan namelijk zo fijn en leuk zijn."
Van workshops naar beleidsverandering
Het werk van GELIJKSPEL bleef niet onopgemerkt. Een incident in Amsterdam bracht hun werk onder de aandacht van de landelijke media en leidde ertoe dat oud-minister Dijkgraaf en regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag Mariëtte Hamer een van hun workshops bijwoonden. "Het was best bijzonder," herinnert Marloes zich. "Ze zaten gewoon tussen de studenten en kregen alles mee. Na afloop hebben we nog even verder gesproken, op bierbanken en een krukje in een kelder,” lacht Marloes. “Het was een heel fijn gesprek. Ze realiseerden zich hoe belangrijk dit is."
Die erkenning leidde tot subsidie vanuit DUS-I. "Dankzij de financiering kunnen we niet alleen workshops blijven geven, maar ook beleidsmatige ondersteuning bieden aan studentenverenigingen," vertelt Lotte. "We organiseren bijeenkomsten waarin besturen leren hoe ze gedragsregels opstellen, meldstructuren inrichten en een veilig klimaat creëren. We begeleiden verenigingen nu zelfs met een halfjaartraject om beleid te ontwikkelen."
Door studenten, voor studenten
Een van de krachten van GELIJKSPEL is dat hun aanpak leunt op studenten uit de omgeving. "Onze ambassadeurs weten precies wat er speelt en spreken dezelfde taal als de doelgroep," zegt Marloes. "Dat zorgt voor herkenbaarheid en maakt de gesprekken laagdrempelig."
Dat die aanpak werkt, blijkt uit de impact die de workshops hebben. Lotte vertelt een indrukwekkende anekdote: "Bij een Amsterdamse studentenvereniging stond een eerstejaarsstudent op en zei: 'Ik vind het spannend om dit te vertellen, maar ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden als ik zeg dat ik biseksueel ben.' De rest van de zaal stond op en gaf hem een minuutlang applaus. Dat was zo’n krachtig moment."
Ook buiten de traditionele studentenverenigingen vinden ze aansluiting. "We geven ook workshops bij game- en schaakverenigingen en experimenteren met nieuwe methoden, zoals ons pilotproject op het mbo," vertelt Marloes. "Daar werken we veel met beeld en metaforen. Bijvoorbeeld over het voetbal en hoe een opmerking van de zijlijn het spel kan beïnvloeden."
De toekomst van GELIJKSPEL
Met een subsidie voor 2024 en 2025 en een groeiend netwerk van studentenambassadeurs kijkt GELIJKSPEL vooruit. "We willen dat gesprekken over seksuele omgang net zo normaal worden als gesprekken over studeren of uitgaan," zegt Lotte. "Dat elke student weet hoe je wensen en grenzen checkt, hoe je een fijne ervaring creëert en hoe je voor een ander kunt opkomen."
Marloes voegt toe: "Onze droom is dat er een cultuurverandering plaatsvindt. Dat er niet alleen wordt gepraat over grensoverschrijdend gedrag als er iets misgaat, maar dat er een positieve, gezonde seksuele omgangsstandaard is binnen het studentenleven." En die verandering begint met een open en ontspannen gesprek. Tijdens een avondje stappen, in een workshop of met hoog bezoek op bierbanken in de kelder van een studentenvereniging.