Van taaltrainingen tot Japanse voorleessessies: de veelzijdigheid van Eindhoven en haar bibliotheek
Eindhoven is met bijna 250.000 inwoners de vijfde stad van Nederland. Het is de stad van de innovatie, met een grote technische universiteit en de Design Academy. Veel mensen kennen Eindhoven van Philips en PSV, de Philips Sport Vereniging. Ook heeft ASML, de grootste chipmachinefabrikant ter wereld, meerdere vestigingen in Eindhoven en het nabijgelegen Veldhoven. De stad beschikt zodoende over een sterke kenniseconomie.
Daarnaast heeft Eindhoven veel inwoners met een migratieachtergrond. Bij het behouden van de kenniseconomie en het ondersteunen van de bewoners met een niet-Nederlandse achtergrond speelt de Eindhovense bieb een belangrijke rol.
In het moderne bibliotheekgebouw in het centrum spreken we met directeur Albert Kivits en Doreth Valk, beleidsadviseur van de gemeente Eindhoven. “Veel mensen denken dat Eindhoven de lichtstad wordt genoemd vanwege de gloeilampen van Philips, maar we danken deze naam aan de luciferindustrie”, vertelt Albert. “Voordat Philips eind 19e eeuw opkwam als onderneming, had luciferfabrikant Mennen en Keunig al 900 mensen in dienst.”
Internationale stad
Naast een grote groep internationale studenten en kenniswerkers heeft de stad ook andere inwoners met een niet-Nederlandse achtergrond, meestal niet-westers. In 2023 had slechts 57% van de Eindhovenaren twee ouders die in Nederlands zijn geboren. Omdat voor een grote groep inwoners Nederlands niet de eerste taal is, speelt de lokale bibliotheek hierop in. De bieb voert samen met de gemeente en partners uit onder andere het bedrijfsleven en de welzijnssector projecten uit om het lezen, spreken en schrijven van de Nederlandse taal te bevorderen. “Voor de gemeente vallen de projecten binnen het stadsplan Iedereen basisvaardig”, zegt Doreth. “En de bibliotheek, als een van de kernpartners, werkt daar actief aan mee”
Albert: “Er komen veel mensen naar onze regio die de Nederlandse taal niet machtig zijn. Met boeken in de eigen taal worden kinderen taalvaardiger en maken ze makkelijker de overstap naar het Nederlands. Het zorgt er ook voor dat anderstaligen zich meer thuis voelen. Daarvoor koopt de bieb boeken in 82 verschillende talen. Die boeken gaan naar scholen en naar openbare bibliotheken. Eindhoven en dus ook de Bibliotheek Eindhoven zijn internationaal. In de bibliotheek wordt wekelijks voorgelezen in het Japans en het Chinees.”
“In de bibliotheek wordt wekelijks voorgelezen in het Japans en het Chinees”
Veranderende rol
De afgelopen 10 jaar is de rol van de bibliotheek veranderd en is het aantal activiteiten flink gegroeid. Om deel te kunnen nemen aan de samenleving moet er permanent gewerkt worden aan de basisvaardigheden: taal en digitaal. En laat er de afgelopen jaren nou net fors bezuinigd zijn op het volwassenonderwijs en bibliotheken. Gelukkig keert die trend zich de laatste tijd en investeert de rijksoverheid fors meer in het verbeteren van basisvaardigheden. De SPUK Bieb (specifieke uitkering lokale bibliotheekvoorzieningen) en de structurele rijksmiddelen vormen een stevige impuls voor de bibliotheken en het werken aan basisvaardigheden.
Deze uitkering kunnen gemeenten aanvragen om de kosten voor nieuwe vestigingen te financieren, of de uitbreiding van de openingstijden te realiseren. Doreth: “Samen met de bibliotheek hebben we een plan gemaakt en daarna de SPUK aangevraagd. Met deze uitkering kunnen we onder andere twee nieuwe vestigingen financieren.” Doreth legt uit dat de gemeenteraad de expliciete wens heeft uitgesproken er geen traditionele bibliotheken van te maken , maar er ook andere functies aan toe te voegen waardoor bewoners elkaar ontmoeten. “Daarbij stelt de gemeente zich niet op als een klassieke opdrachtgever, we werken actief samen met de bibliotheek. In de regiegroep van de realisering van de multifunctionele stadsdeelbibliotheken zitten bijvoorbeeld twee wethouders.”
Dialoog
“Voor de nieuwe vestigingen hebben we de behoeften van de inwoners opgehaald”, vult Albert aan. “We willen weten waar mensen zeggenschap over willen hebben en hoe de bieb, met de kernpartners en partners in de wijk, de behoeften in die wijk kan vervullen.” Albert vertelt dat er straks 6 stadsdeelbibliotheken moeten zijn. Elke vestiging heeft een vaste basis van 80% en 20% zal samen met de inwoners worden geprogrammeerd.
“Die dialoog met onze inwoners vinden we heel belangrijk. En we vragen ze welke rol ze zelf willen nemen in dit proces. Dat is voor ons ook nieuw. Eigenlijk zijn we steeds aan het ontdekken hoe de bieb van de toekomst eruit moet komen te zien, samen met de gemeente, de samenwerkingspartners en de inwoners.”
Kunst en cultuur
Deze manier van werken (‘exploreren in plaats van exploiteren’, aldus Albert) schuurt soms met de eisen die gesteld worden aan bijvoorbeeld de verantwoording van een specifieke uitkering of een subsidie. Want plannen kunnen worden aangepast als dat nodig is, en daarmee verandert ook de financiering. Maar juist deze aanpak zorgt ervoor dat de hedendaagse bibliotheek relevant is én blijft.
Volgens Albert is de bibliotheek van nu niet te vergelijken met die van tien jaar geleden. “Natuurlijk gaat het nog steeds over lezen, maar vooral ook over kennis en informatie delen. En dat hoeft lang niet altijd in geschreven vorm te zijn. Er worden trainingen gegeven en taallessen, we zetten kunst en cultuur in en jongeren van het project @Ease van de GGD houden spreekuren in de bieb.” De Eindhovense bieb is daarmee een echte ontmoetingsplek waar je in het Bibliotheekcafé de krant kunt komen lezen met een lekker kopje koffie. Al dan niet met een onvervalst Brabants worstenbroodje.